In de 17e eeuw rond 1750 werden de schepen van de internationale handelsvaart steeds groter, maar de Zuiderzee steeds ondieper.
Verzanding van het zeegebied bij Texel in combinatie met de steeds groter wordende schepen zorgde voor steeds meer problemen om de handelssteden aan de Zuiderzee te bereiken. Belangrijke havens als Medemblik, Enkhuizen, Hoorn en Amsterdam dreigden hierdoor onbereikbaar te worden. Het vormde een gevaar voor de handel en welvaart van het hele land, maar het plaatsje Helder kon een oplossing bieden! Wanneer grote schepen daar veilig konden aanleggen, zouden goederen gelost kunnen worden. Deze konden dan verder vervoerd worden over het land of met kleinere schepen. Bovendien zou de haven van Helder plek kunnen bieden aan marineschepen en bood het plaatsje mogelijkheden voor het legeren van militairen. De zee boven Helder was echter woest en de verraderlijke stroming deed menig schip zinken. De haven, het Nieuwe Diep, was nooit diep genoeg voor grote schepen geweest en de genoemde havens zouden grote investeringen in Helder nooit steunen.
Het leek een onmogelijke opgave totdat Laurens Brandligt verscheen. In 1781 legde hij de basis van onze geschiedenis. Na veel Lobbyen kreeg hij het voor elkaar om een vangdam te bouwen ten noordoosten van het Nieuwe Diep op het deel van de Waddenzee dat Balgzand wordt genoemd. Zoals voorzien keerde de dam de stroming in de haven en werd het zand van de bodem naar open zee geduwd. Helder werd door dit waterbouwkundige vernuft een welvarende doorvoerhaven met een robuuste marine. Bovendien werden grote stukken land ingepolderd om de kosten te dekken en kreeg Noord Holland Noord de contouren die wij nu kennen.
Laurens Brandligt was een schipper uit Amsterdam en goed bekend met de wateren rond Texel. Hij schreef een plan om ten oosten van het dorp Helder door natuurlijke stroming een veilige ligplaats te creëren. Een belangrijk onderdeel van zijn plan bestond uit de aanleg van een vangdam die met afgaand tij het water op het wad door het Nieuwe Diep zou geleiden waardoor de haven op breedte en diepte kwam en niet zou verzanden. Brandligt heeft meer dan 10 jaar aan het plan gewerkt en noemde het Scylla en Charybdis (zeemonsters uit de Griekse mythologie).
Een versoberd plan wordt op 20 april 1781 goedgekeurd door de Staten van Holland. Stadhouder Willem V krijgt opdracht om een deel van het plan van Laurens Brandligt uit te voeren. De voorgestelde inpoldering van land wordt achterwege gelaten. In juli wordt begonnen met de werkzaamheden en in oktober 1782 is de dam gereed. In 1785 wordt de dam nog een stuk verlengd. Tot 1954 heeft de dam het Nieuwe Diep daadwerkelijk vrij gehouden van verzanding. De dam is overbodig geworden bij de aanleg van de huidige Nieuwe Haven.
Oorspronkelijk werd er geen naam aan de dam toegekend. De dam stond formeel bekend als de "vangdam der Rijkszeehaven het Nieuwe Diep". Rond 1950 raakte in de volksmond de naam Napoleondam in gebruik. Deze naam is echter historisch onjuist. In februari 2017 heeft de gemeente Den Helder daarom besloten om de dam formeel Laurens Brandligtdam te noemen.
In 2017 werd - op de dam - de gedenksteen 'Laurens Brandligtdam' geplaatst.
Met dank aan Erik Verheul en Ko Minneboo
Dank ook aan De Helderse Historische Vereniging
Links:
avontuurlijkwadlopen.nl
wadgidsenweb.nl
https://www.facebook.com/tedxdenhelder/videos/477364875962876/