Ode aan het Landschap

Den Helder is het culturele hart van de regio. In deze rubriek wordt er een ‘Ode aan het Landschap’ gebracht in navolging van het themajaar van het Nationaal Bureau voor Toerisme voor 2021. Aangewezen als één van de toplocaties van Noord-Holland is Kunst- en Natuurproject De Nollen door Rudi van de Wint naast station Den Helder Zuid. Citymarketing Den Helder belicht in deze rubriek bijzondere landschappen die Den Helder rijk is.

Dit keer De Helderse Duinen.

De Helderse Duinen is een mooi stukje natuur ten zuidwesten van Den Helder. Groene duinvalleien, die geflankeerd worden door duinen met lage toppen en een bosgebied. Een duinmeertje maakt het idyllische geheel af. De natuur in dit gebied is zo waardevol, dat het op Europees niveau beschermd wordt. De Helderse Duinen is een eldorado voor vogels en bijzondere planten.
De duinen bij Den Helder zijn in de laatste 200 jaar intensief gebruikt. De militaire geschiedenis van de stad heeft allerlei sporen achtergelaten, met de Stelling van Den Helder als voornaamste erfenis. Maar ook in het landschap en de natuur van de duinen is de geschiedenis terug te vinden. De duinen zijn verder ruim een eeuw gebruikt voor grootschalige waterwinning.

De Helderse Duinen heeft drie deelgebieden: de Grafelijkheidsduinen, het Refugium dat als een scheg tussen de bebouwing van Den Helder en het natuurgebied ligt. En dan zijn er nog de Donkere Duinen: ontstaan vanuit het kleine Waddeneilandje Ooghduinen met een aangeplant dennenbos dat geleidelijk aan steeds meer gemengd wordt. Het heeft ook een ringvormige eendenvijver, waar wilde moerasvogels te spotten zijn. In de Donkere Duinen kan het aardig druk zijn, want het is het enige wandelbos in de buurt van Den Helder, bovendien is er een camping.

Schrik niet als je in de Grafelijkheidsduinen of het Refugium ineens oog in oog staat met een Schotse Hooglander of een Konikpaard, die als natuurlijke grasmaaier en bemestingssysteem ingezet worden. De begrazing in dit soort gebieden zorgt voor een gevarieerde plantengroei. Op de ene plek wordt de vegetatie kort en de bodem schraal gehouden en op plekken waar veel mest terecht komt, kunnen planten groeien die van een voedselrijke bodem houden. Dit levert een rijke plantengroei op met soorten als riet- en welriekende nachtorchis.

De Grafelijkheidsduinen en de Donkere Duinen zijn gevormd vanuit de resten van het oude Waddeneiland Huisduinen. In de 16e eeuw stoof het gat tussen de twee eilanden dicht. Op deze plaats ligt nu het duinmeertje de Harmplas. Tot aan 1980 vond er waterwinning plaats in de Grafelijkheidsduinen, waardoor de waterstand uiteindelijk daalde met 2,5 meter. Nu de waterwinning gestopt is, is de waterstand weer gestegen tot dichtbij het oorspronkelijke peil. De dikke, soortenarme rietkraag in de Harmplas werd vervolgens afgeplagd. Hierdoor konden veel kwetsbare plantensoorten zich weer vestigen. De geoorde fuut broedt de laatste jaren ook in de Harmplas. Ten zuiden ervan broedt de boomleeuwerik.

Het gebied de Grafelijkheidsduinen ontleent zijn naam aan het feit dat het vroeger in bezit was van de Graven van Egmont.
Het wapen van Den Helder - drie gouden kepers op een rode achtergrond - is vele eeuwen ouder dan de stad zelf. Het is afgeleid van het wapen van de heren en graven van Egmont, die in de late Middeleeuwen heren van Huisduinen waren en in de naar hen genoemde Grafelijkheidsduinen hun jachtpartijen hielden.

Aan de rand van de Helderse Duinen vind je duurzaamheidscentrum De Helderse Vallei.
Een natuur en milieu educatief  centrum met stadsboerderij en een wildopvang in oprichting.
De Helderse Vallei heeft een uitgebreid educatief aanbod welke kan worden ingezet in het onderwijs.

Op de website www.denhelder.online van Citymarketing Den Helder vind je veel leuke tips.
Wandelroutes zijn gratis verkrijgbaar in de Experience Store aan de Spoorstraat 2 in de binnenstad van Den Helder.

Tips van de boswachter en andere wandelroutes kun je ook vinden op de website van landschapnoordholland.nl:
https://www.landschapnoordholland.nl/activiteiten/routes/rondwandeling-helderse-duinen

Kijk vooral ook op de volgende websites

www.deheldersevallei.nl
www.Beleefdewaddennatuur.nl
www.Waddenvereniging.nl
www.Landschapnoordholland.nl
www.Heldersevallei.nl
www.Kuitje-balgzand.nl
www.Landschapnoordholland.nl
www.Visitwadden.nl

Leuke zien, doen en beleven tips:
https://www.denhelder.online/zien-doen-beleven

Bronnen: Landschap NH, Helderse Vallei en Duin en mensen.nl

Foto's: Astrid Bregman, Bertil van Beek, Peter van Aalst