75 jaar na de Bevrijding
Wij zijn in 2020 75 jaar lang bevrijd, maar hoe begon het in 1940?
De Tweede Wereldoorlog begon officieel op 10 mei 1940: Nederland en België werden door de Duitsers aangevallen. In Den Helder vielen de eerste oorlogsdagen wel mee tot precies na de capitulatie van Nederland. Oh, nog even over de capitulatie van Nederland, in de Stelling Den Helder was men zeer verbaasd, we waren toch aan de winnende hand? Stellingcommandant Schout bij nacht Jolles had alles in de hand, we waren oppermachtig. De vijand werd op de Afsluitdijk verslagen en kwam tot stilstand. Waarom dan capituleren? Precies na de capitulatie op dinsdag 14 mei rond 20.00 uur vielen drie Duitse bommenwerpers onze stad aan en wierpen brisantbommen op o.a. de Kanaalweg, Buitenhaven, Rijkswerf, Fort Oostbatterij, Batterij Wierhoofd, Stationsplein, Westgracht, Eerste Schagendwarsstraat, Kroonstraat, Parallelweg, Gravenstraat, Schagenstraat, Molenstraat, Weststraat en de Zuidstraat. Er zouden nog vele bombardementen op Den Helder volgen, o.a. het grote bombardement van 24 op 25 juni 1940, waar er 4 uur lang de stad gebombardeerd werd en er waren 38 doden te betreuren die nacht. Bij de uitvaartplechtigheid van de slachtoffers beloofde de toenmalig burgemeester Govert Ritmeester een monument voor deze gevallenen. Het duurde nog tot 2006 voordat dit monument eindelijk geplaatst werd op de algemene begraafplaats in Den Helder. Er zouden hierna nog vele bombardementen volgen. Hoe veel? We weten het nog steeds niet exact, maar we kunnen wel stellen dat Den Helder de zwaarst gebombardeerde stad van Nederland is. Wat te denken van de bevolking: een gedeelte van Den Helder werd sperrgebied, angst en vrees voor nieuwe bombardementen, zorgden voor een verlaten stad en de bevolking trok naar de omliggende polders. Dan was daar ook van de Duitse kant nog de vrees voor een invasie op onze kust, circa 1900 woningen verdwenen t.w. heel Oud Den Helder, Kanaalweg, Hoofdgracht en een gedeelte van de Weststraat verdwenen voor een vrij schootsveld. Ook de Joodse gemeenschap heeft enorm geleden, 118 Helderse Joden werden vermoord in de kampen en worden herdacht met herdenkingssteentjes in de straten waar zij woonden en met een herdenkingsmonument welke op 15 oktober 2020 onofficieel is onthuld op het Koningsplein.
Na de capitulatie van de Duitsers op 5 mei 1945 waren we bevrijd, maar velen waren huis en haard kwijt. Wie werk had mocht als eerste terug keren, de gepensioneerden waren in eerste instantie niet welkom. Er was een tekort aan huizen, bewoners die een eigen huis hadden kwamen vaak voor de verrassing dat er iemand anders in hun eigen huis woonde of dat de complete vloeren verdwenen waren (in de kachel). Wiecher Bruin werd aangesteld om de wederopbouw gestalte te geven. Nu anno 2020 konden we geen 75 jaar bevrijding vieren i.v.m. de komst van COVID-19. Maar we zijn bevrijd en onze stad herrijst ook anno 2020 nog.
Door Jan Kikkert, Stichting Helderse Vereniging voor Sociale Geschiedenis.
Foto 1: Afbraak oud Den Helder 1945. Links het bewaard gebleven carillon.
Foto 2: Bombardement in de Stationstraat, 24 juni 1940.
Foto 3. Het stadhuis aan de Kerkgracht. Versierd voor de bevrijding, mei 1945.
Foto 4. Gedenkstenen in het stadspark aan het Koningsplein. Onthuld in oktober 2020.
